Obezite, vücutta aşırı miktarda yağ birikmesiyle ortaya çıkan kronik bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, vücut kitle indeksinin (BMI) 30’un üzerinde olması obezite olarak tanımlanır. Obezite, kalp hastalıkları, diyabet, hipertansiyon ve bazı kanser türleri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Yetişkin erkeklerde vücut ağırlığının %15-18’i, kadınlarda ise %20-25’i yağ dokusundan oluşur. Bu oran erkeklerde %25’in, kadınlarda ise %30’un üzerine çıktığında obezite oluşur.
VÜCUT KİTLE ENDEKSİ (VKI) NEDİR ?
Vücut kitle indeksi (VKİ), obezitenin değerlendirilmesinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. VKİ kilogram cinsinden ağırlığın metrekare cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile oluşan kg/m2 cinsinden değerdir. Obezite hakkında genel bir fikir verir. Ancak aşırı kilo, sadece yağdan değil, aynı zamanda ekstra kas, kemik veya ödemden de kaynaklanabilir. Obez bireylerin vücudundaki esas ağırlık kaynağı genellikle yağlardır.
VÜCUT KİTLE ENDEKSİ (VKI) NASIL HESAPLANIR ?
Obezite hesaplamasında kullanılan temel yöntemlerden biri Beden Kitle İndeksi (BKİ)’dir. BKİ, vücut ağırlığının (kg) boy uzunluğunun karesine (m²) bölünmesiyle hesaplanır. Örneğin:
Boy kilo endeksi hesaplaması, belirli bir formül üzerinden gerçekleştirilir. Vücut kitle indeksi için genel olarak şu formül kullanılır:
- Vücut kitle indeksi = kilo / boy x boy
Hesaplama yaparken kişinin kilosu, boyun karesine bölünür. Elde edilen değer, VKİ değerini gösterir. İdeal kilo hesaplama işlemleri için genel olarak şu adımların takip edilmesi gerekir:
- Kişinin ilk olarak kilosu ölçülür.
- Kişinin boyu ölçülür.
- Boyun metre cinsinden karesi alınarak kişinin kilosu, bu değere bölünür.
Örneğin bir kişinin kilosu 70 kg olsun. Boyu 1.75 ise 1.75 x 1.75 = 3.06 m2 şeklinde bir değer elde edilir. Kişinin kilosu, yani 70 kg / 3.06 hesaplamasından ulaşılan değer, 22.88’dir. Bu ise VKİ değerinin 22.88 olduğu anlamına gelir. Bu değer, VKİ tablosunda incelenerek kişinin kilo durumu hakkında çok daha detaylı bilgi edinilmesi olanaklıdır.
1.derece obez 30 – 34.9
BKİ’nin 30’un üzerinde olması obeziteyi, 40’ın üzerinde olması morbid obeziteyi ve 50’nin üzerinde olması süper morbid obeziteyi gösterir. Obezite hastalarında horlama, aşırı terleme, uyku apnesi, eklem ve sırt ağrıları, cilt enfeksiyonları ve nefessiz kalma gibi belirtiler görülebilir.
OBEZİTEYE EŞLİK EDEBİLEN ŞİKAYETLER NELERDİR?
Aşırı terleme
Çabuk yorulma
Nefes darlığı
Horlama ve uyku apnesi
Cilt sorunları
Sırt ve eklem ağrıları
Ayaklarda şişlik
Psikolojik sorunlar
Uyku apnesi
Fiziksel aktivite güçlüğü
Genel yorgunluk
Obezitenin en temel belirtisi yüksek yağ oranına sahip bir vücut kompozisyonudur. Bu belirtilerin çoğunun nedeni düzensiz, dengesiz ve aşırı beslenmedir. Obezite, bireyin toplumdan izole olmasına ve sosyal ilişkilerinin zayıflamasına neden olabilir.
OBEZİTEYE EŞLİK EDEBİLEN ŞİKAYETLER NELERDİR?
Koroner arter hastalığı
Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
Kalp hastalıkları
Diyabet
Metabolik sendrom
Hiperlipidemi (kan yağlarının yükselmesi)
Yağlı karaciğer hastalığı
Uyku apnesi
Astım
Solunum zorluğu
Gastroözofageal reflü hastalığı
Safra kesesi hastalıkları
Karaciğer yağlanması
Osteoartrit
Omurga problemleri
Rahim, meme, yumurtalık, prostat, karaciğer, safra kesesi, böbrek ve kolon kanseri
Depresyon
Hormonal bozukluklar ve eşlik eden hastalıklar
Anksiyete
Yeme bozuklukları
Gebelik komplikasyonları
Ameliyat risklerinin artması
Toplumsal uyumsuzluklar
Deri ve mantar enfeksiyonları
OBEZİTE ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?
Genetik Obezite: Kalıtsal faktörlerin etkisiyle gelişir. Aile geçmişinde obezite bulunan bireyler genetik yatkınlık nedeniyle yüksek risk altındadır. Genler, yağ depolama kapasitesini ve metabolizmayı etkiler.
Basit Obezite: Enerji alımının enerji harcamasını aşması sonucu oluşur. Genellikle aşırı kalorili beslenme ve fiziksel aktivite eksikliği nedeniyle meydana gelir. Diyet ve egzersizle yönetilebilir.
Sekonder Obezite: Altta yatan sağlık sorunları veya ilaç kullanımı sonucu gelişir. Hormonalbozukluklar, tiroid problemleri ve bazı ilaçlar bu tür obeziteye yol açabilir. Tedavi, altta yatan nedenin çözülmesini içerir.
Hipersellüler Obezite: Yağ hücrelerinin sayısının artmasıyla oluşur, genellikle çocukluk döneminde başlar ve yetişkinlikte devam eder. Erken müdahale ve sürekli kilo kontrolü gerektirir.
Hiperplastik Obezite: Hem yağ hücrelerinin sayısının hem de boyutunun arttığı bir durumdur. Uzun süreli aşırı kilo alımı sonucunda gelişir ve genellikle cerrahi müdahale gerektirebilir.
Santral Obezite: Karın bölgesinde aşırı yağ birikimi ile tanımlanır. İç organların çevresinde yağ birikmesi sağlık risklerini artırır ve kalp hastalıkları ile metabolik sendrom riskini yükseltir.
Subkutanöz Obezite: Deri altı yağ dokusunun artmasıyla ortaya çıkar. Estetik kaygılar yaratabilir, ancak genellikle sağlık riskleri daha düşüktür.
Morbid Obezite: VKİ’nin 40’ın üzerinde olmasıyla tanımlanır ve ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Tedavi genellikle bariatrik cerrahi gerektirir.
Akdeniz Obezitesi: Akdeniz Bölgesi’nde yaygın olup, yüksek karbonhidratlı diyetler ve düşük fiziksel aktivite nedeniyle gelişir. Modern yaşam tarzı ve yüksek kalorili yiyecekler obeziteoranlarını artırabilir.
OBEZİTE NASIL ÖNLENİR ?
Obezite, dünya genelinde yaygın bir sağlık sorunu olup, hem bireysel hem de toplumsal sağlık için önlenmesi büyük önem taşır. Obeziteyi önlemek için bazı temel önlemler şunlardır:
Dengeli Beslenme: Sağlıklı beslenme, obeziteyi önlemede kritik rol oynar. Sebze ve meyve tüketimini artırarak, tam tahıllı ürünleri tercih ederek ve yağsız proteinler tüketerek, aşırı kalori alımından kaçının. Şekerli ve yağlı yiyeceklerden kaçınmak da önemlidir.
Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite, kalori yakımını artırır ve kilo kontrolüne yardımcı olur. Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmak önerilir. Günlük yürüyüşler, koşu, bisiklet sürme ve ağırlık kaldırma gibi aktiviteler metabolizmayı hızlandırır.
Sağlıklı Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Yeterli ve kaliteli uyku (günde 7-8 saat), stres yönetimi (meditasyon, yoga) ve yeterli su tüketimi (günde en az 8 bardak) obeziteyi önlemede yardımcı olur. Bu alışkanlıklar, hormon dengesini korur ve tokluk hissini artırır.
Sağlık Kontrolleri: Düzenli sağlık kontrolleri, kilo ve genel sağlık durumunu takip etmeye yardımcı olur, böylece olası sorunlar erken aşamada tespit edilebilir.