ÇOCUKLUK ÇAĞINDA OBEZİTE NEDİR ?
Obezite, vücuttaki yağ oranının, sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratacak seviyelere ulaşması durumudur. Çocuklarda obezite oranı, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de giderek artmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmaya göre, her 3 çocuktan birinin aşırı kilolu olduğu belirtilmektedir. Ülkemizde ise 2016 yılında gerçekleştirilen COSI-TUR çalışmasına göre, ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin %24,9’u fazla kilolu ya da obezdir, bu da yaklaşık her dört çocuktan birinin aşırı kilolu olduğu anlamına gelmektedir. Çocukluktaki obezite, vücuttaki yağ oranının fazla olmasının yanı sıra, enerjinin fazla alınıp uzun süre boyunca harcamadığı durumlarda ortaya çıkar. Bu durum, ilerleyen yıllarda yetişkinlikte de obezite riskini artırmaktadır.
ÇOCUKLARDA OBEZİTEYE YOL AÇAN NEDENLER NELERDİR ?
Çocuklarda obezitenin gelişmesinde pek çok farklı etken rol oynamaktadır. En önemli faktörlerden biri, ailelerin beslenme alışkanlıklarıdır. Ancak obeziteye yol açabilecek diğer sebepler de şunlardır:
Yüksek kalorili, işlenmiş gıdaların ve fast food tarzı besinlerin aşırı tüketimi
Şekerli içecekler ve gazlı içeceklerin sıkça tercih edilmesi
Genetik faktörler, ailede obezite geçmişi
Tiroid bozuklukları gibi bazı sağlık sorunları
Hormonel değişiklikler
Kullanılan bazı ilaçlar
Yüksek kalorili atıştırmalıkların sık tüketilmesi
Fiziksel aktivite eksikliği, hareketsiz yaşam tarzı
Ekran başında geçirilen fazla zaman, özellikle bilgisayar oyunları
Artan sınav, ödev ve ders yükü nedeniyle azalan hareketlilik
Uyku düzeninin bozulması, yeterli ve kaliteli uyku alamama
Egzersiz yapmamak, spor alışkanlıklarının eksikliği
Çocuklar, ebeveynlerinden ve çevrelerinden öğrendikleri davranışları benimsediği için, aile içindeki beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzı çocukların sağlığını doğrudan etkileyebilir.
ÇOCUK OBEZİTENİN RİSK FAKTÖRLERİ NEDİR ?
Çocukluk dönemi obezitesi, ilerleyen yaşlarda görülen pek çok sağlık sorununu erken yaşta tetikleyebilir. Bu riskler arasında şunlar yer alır:
Diyabet: Obezite, insülin direncine yol açarak kan şekerinin kontrolünü zorlaştırabilir. Ayrıca, çocukların beslenme alışkanlıkları, özellikle işlenmiş gıdalar ve şekerli içecekler de diyabet riskini artırabilir.
Yüksek Kolesterol ve Tansiyon: Yüksek yağlı diyetler, damar sertliği ve kalp hastalıkları riskini artırabilir. Ayrıca, tuzlu atıştırmalıklar, yüksek tansiyon riskini çoğaltabilir.
Karaciğer ve Böbrek Problemleri: Yanlış beslenme ve fazla kilo, organlarda hasara yol açabilir. Karaciğer yağlanması, ilerleyen yaşlarda karaciğer hastalıklarına yol açabilir.
Solunum Sorunları: Obezite, astım, nefes darlığı ve egzersizle zorluk gibi sorunlara neden olabilir. Uyku apnesi de obez çocuklarda yaygın görülen bir durumdur.
Kemik ve Eklem Sorunları: Fazla kilolu olmak, eklem ve kemikler üzerinde baskı oluşturur, bu da ağrılara ve yaralanmalara yol açabilir.
Sosyal ve Psikolojik Etkiler: Obez çocuklar, akran zorbalığı, dışlanma veya alay edilme gibi sosyal sorunlarla karşılaşabilir, bu da özgüven kaybı ve depresyona neden olabilir.
Çocukluk obezitesinin gelişmesinde genetik ve çevresel faktörler önemli rol oynar. Ebeveynlerden birinin obez olması, çocukta obezite riskini artırırken, her iki ebeveynin de obez olması bu riski daha da yükseltir. Beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite eksikliği, sosyokültürel etmenler ve psikososyal faktörler de obezitenin gelişimine katkı sağlar.
ÇOCUKLARDA OBEZİTE TEDAVİSİ NASILDIR ?
Çocukluk obezitesinin tedavisinde, ailelerin önemli bir rolü vardır. Amaç, çocuğun sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmasını sağlamak, hızlı kilo kaybı değil, sürdürülebilir sağlık geliştirmedir.
Beslenme Düzenlemeleri: Hızlı diyetler çocuklar için uygun değildir. Bunun yerine sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırılmalıdır. Beslenme planında şunlar yer alabilir:
Paketli gıdalar yerine meyve ve sebzeler tercih edilmelidir.
Fast food yerine evde sağlıklı yemekler yapılmalıdır.
Gazlı içecekler yerine ayran, taze meyve suları gibi sağlıklı içecekler tercih edilmelidir.Okulda sağlıksız seçeneklerin yerine daha besleyici alternatifler konulmalıdır.
Beyaz ekmek ve pirinç yerine tam tahıllı ürünler tercih edilmelidir.
Süt ve süt ürünleri, çocuğun diyetine eklenmelidir.
Egzersiz ve Fiziksel Aktivite: Egzersiz, çocuğun bedensel gelişimini desteklerken, kilo kontrolüne yardımcı olur. Aile, çocuğun fiziksel aktivitelerini artırmak için şunları yapabilir:
Okul mesafesinde yürüyüş veya bisikletle gitmeyi teşvik etmek.
Ekran başında geçirilen zamanı sınırlamak.
Spor aktivitelerine katılımı desteklemek.
Ailece açık hava etkinliklerine katılmak.
Uyku Düzeni: Yetersiz uyku, açlık ve tokluk dengesini bozarak obezite riskini artırır. Çocuklar için günde 8-10 saat uyku, sağlıklı bir düzeni destekler. Aileler, erken saatlerde uyumaya özen göstermeli ve çocuğa örnek olmalıdır. Gerektiğinde uzman desteği alınabilir.
Çocukluk çağında obezite tedavisi, uzman bir diyetisyen ve çocuk endokrinolojisi desteği ile yapılmalıdır.
ÇOCUKLARDA OBEZİTE HAKKINDA SIK SORULAN SORULAE
Çocuklarda obezitenin sebepleri nelerdir?
Çocuklarda obezite, genetik faktörlerin yanı sıra yanlış beslenme alışkanlıkları, düşük fiziksel aktivite, psikolojik etkiler, uyku bozuklukları ve çevresel faktörler gibi bir dizi sebepten kaynaklanabilir. Fast food, şekerli içecekler ve paketli gıdaların aşırı tüketimi, obeziteyitetikleyebilir.
Şişman Çocuk Sağlıklı Mıdır?
Bu düşünce oldukça yanlıştır. Çocukluk ve ergenlik döneminde en yaygın görülen şişmanlık türü “basit şişmanlık”tır. Basit şişmanlık, vücuda alınan enerji ile harcanan enerjinin dengesinin bozulması sonucu ortaya çıkar. Bu durumu yaşayan çocukların beslenme alışkanlıklarında genellikle yüksek miktarda şekerli gıdalar, içecekler, yağlı ve işlenmiş besinler yer alır. Ayrıca, porsiyonların büyüklüğü ya da besin öğelerinin dengesiz tüketilmesi de bu duruma yol açabilir. Ergenlik öncesi dönemde, şişman çocuklar genellikle yaşıtlarına göre daha uzun olurlar, ancak ergenlik dönemi erken başladığında büyüme süreci hızla sona erer ve bu durum, erişkinlikte boy kısalığına yol açabilir.
Çocukluk döneminde şişmanlık, bazen aile üyelerinin “Çocuk, yesin; zamanla kilo verir” gibi yanlış yaklaşımlarıyla daha da ağırlaşabilir. Bu tür yanlış tutumlar, obezitenin gelişimine zemin hazırlar. Şişman çocukların önemli bir kısmı, bu durumunu erişkinlik dönemine de taşır ve uzun vadede sağlık problemleriyle karşılaşabilirler.
Çocuklarda obezite tedavisi için ilaç kullanılabilir mi?
Çocuklarda obezite tedavisinde ilaç kullanımı genellikle önerilmez. İlaç tedavisi, yalnızca doktor tarafından ciddi durumlar için önerilebilir. Obezite tedavisinin temelinde yaşam tarzı değişiklikleri olmalı ve çocuk, sağlıklı alışkanlıklar edinmeye yönlendirilmelidir.
Çocuklar için en uygun diyet nedir?
Çocuklar için diyet, onların büyüme ve gelişimini engellemeyecek şekilde olmalıdır. Aşırı kalori kısıtlamasından kaçınılmalıdır. Bunun yerine, dengeli bir diyet önerilir: bol miktarda sebze, meyve, tam tahıllar, sağlıklı protein kaynakları ve yeterli miktarda süt ve süt ürünleri. Ayrıca, işlenmiş gıdalar, şekerli içecekler ve abur cuburların sınırlanması gerekir.
Çocuklar için egzersiz önerileri nelerdir?
Çocuklar için egzersiz, fiziksel sağlık ve psikolojik gelişim açısından son derece önemlidir. Çocukların yeterli ve düzenli egzersiz yapması, sağlıklı büyümelerini ve gelişmelerini destekler. Eğlenceli aktiviteler, çocukların spor yapmayı sevmesini sağlayabilir. Bisiklete binme, yüzme, koşma, dans etme gibi fiziksel aktiviteler, çocuklar için keyifli egzersiz seçenekleri sunar.
Ayrıca, okulda ve evde fiziksel aktiviteyi artıracak küçük değişiklikler yapmak da faydalıdır. Örneğin, okul ile ev arasındaki mesafeyi yürüyerek veya bisikletle kat etmek, bilgisayar ve telefonla geçirilen zamanı sınırlamak, ailece yürüyüşe çıkmak veya açık hava etkinliklerine katılmak, çocukların fiziksel aktivitelerini artırmalarına yardımcı olabilir. Çocukların egzersiz alışkanlıkları, gelecekte sağlıklı yaşam tarzlarını benimsemeleri için önemlidir.