Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir?
Sedef hastalığı (psoriasis), bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sonucu ciltte iltihaplanma ve aşırı hızlı hücre büyümesiyle oluşan bir hastalıktır. Normalde bir ayda dökülen cilt hücreleri, sedefte 3-4 günde birikir ve kırmızı, pullu lekeler meydana gelir. Bu lekeler kaşıntı, yanma ve batma hissi verebilir. Genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar ve genellikle dirsek, diz ve saçlı deride görülür. Sedef, kronik bir hastalık olup, tedavi ile semptomlar hafifletilip kontrol altına alınabilir.
Sedef hastalığının nedenleri nedir ?
Sedef hastalığının nedenleri arasında soğuk ve kuru hava, stres, beslenme alışkanlıkları, aşırı alkol ve sigara kullanımı, cilt yaralanmaları, güneş yanığı, bazı ilaçlar (kortizon, aspirin, lityum gibi), viral ya da bakteriyel enfeksiyonlar ve genetik yatkınlık yer alır.
Sedef hastalığının belirtileri nedir ?
Sedef hastalığının belirtileri, hastalığın türüne göre farklılık gösterebilir. Ancak genel olarak sedef hastalığının şu işaretleri gözlemlenebilir:
Ciltte kırmızı ve pullu alanlar, kırmızı lekeler
Kaşıntı ve yanma hissi
Kalın, çukurlu veya tırtıklı tırnaklar
Saçlı deride pullu plaklar
Ciltte ve eklemlerde ağrı ve şişlik
Kuru, çatlamış veya kanayan cilt
Uyku düzeninin bozulması
Kırmızı ve Pullu Cilt Lekeleri
Sedef, genellikle kuru ve pullu kırmızı lekeler şeklinde kendini gösterir. Bu plaklar kaşıntılı, ağrılı veya her ikisi olabilir. Şiddetli vakalarda, eklem çevresindeki cilt çatlayıp kanayabilir. En yaygın türü olan plak sedef hastalığında, lekeler vücutta simetrik olarak yerleşir ve genellikle dirsek, diz, kafa derisi gibi bölgelerde görülür.
Kaşıntı ve Yanma Hissi
Sedef hastalığında, ciltteki plaklar yanma hissine yol açabilir. Ayrıca, kaşıntı sık görülür. Kaşıma, plakların kalınlaşmasına neden olabilir ve bazı durumlarda kanamaya yol açabilir. Şiddetli kaşıntı, eritrodermik sedef hastalığı gibi daha ciddi durumlarda ortaya çıkabilir.
Tırnak Değişiklikleri
Sedef hastalığı yalnızca ciltte değil, tırnaklarda da belirtiler gösterebilir. Tırnaklarda çukurlar, kalınlaşma ve tırnak yatağından ayrılma gibi değişiklikler görülebilir. Sedef hastalığı olan kişilerin çoğunda bu tür tırnak problemleri yaşanır.
Tırnak Çukurları: Tırnak yüzeyinde küçük çukurlar veya izler oluşabilir.
Tırnak Yatağından Ayrılma: Tırnak, yatağından ayrılarak altında boşluklar oluşabilir. Bu durumda tırnağın ucunda beyaz ya da sarımsı lekeler meydana gelir.
Tırnak Kalınlaşması: Sedef hastalığına bağlı olarak tırnaklarda kalınlaşma olabilir ve bu, mantar enfeksiyonlarıyla daha da kötüleşebilir.
Eklemlerde Ağrı ve Şişlik
Sedef hastalığı, eklemleri de etkileyebilir. Bu duruma psoriatik artrit denir. Bağışıklık sistemi, vücudun kendi dokularına saldırırken bu durum eklemleri de etkileyebilir. Sonuç olarak, eklemlerde ağrı ve şişlik görülebilir. Parmak uçları, omurga ve diğer eklemler etkilenebilir. Ağrı, hafif olabileceği gibi şiddetli bir şekilde de ortaya çıkabilir ve aniden artan alevlenmeler yaşanabilir.
Sedef Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Sedef hastalığının teşhisi, bir dermatolog (cilt uzmanı) tarafından yapılır ve genellikle cilt muayenesi ve gerekli testlerle doğrulanır.
Fiziksel Muayene
Dermatolog, cildinizi, tırnaklarınızı ve saçlı derinizi dikkatlice inceleyerek sedef hastalığının tipik belirtilerini arar. Ciltteki kaşıntı, pullanma, tırnaklardaki değişiklikler ve eklem problemleri gibi semptomlar da gözlemlenir. Ayrıca, stres gibi hastalığı tetikleyen faktörler de sorgulanabilir.
Deri Biyopsisi
Eğer fiziksel muayene ile kesin bir teşhis konulamazsa, dermatolog cildinizden küçük bir örnek (biyopsi) alarak laboratuvara gönderebilir. Bu örnek üzerinde yapılan incelemeyle, sedef hastalığının varlığı ve türü belirlenebilir.
Diğer Hastalıklarla Karşılaştırma
Sedef hastalığı, benzer belirtiler gösteren parapsoriasis gibi diğer cilt hastalıklarıyla karıştırılabilir. Parapsoriasis, farklı bir şekilde gelişen nadir cilt rahatsızlıklarını tanımlar ve bazı durumlarda kanserle bağlantılı olabilir. Bu durumda, doğru tanı koyabilmek için biyopsi yapılması gerekebilir.
Sedef Hastalığının Seyri ve Dönemleri
Sedef hastalığı, toplumda %1-3 oranında görülür ve alevlenme ile iyileşme dönemleriyle seyreder. Bu dönemlerin süresi kişiden kişiye farklılık gösterir; bazı kişilerde yıllarca sürebilirken, diğerlerinde 2-3 ay sürebilir. Sedefin ne zaman alevleneceği önceden tahmin edilemez ve hastalığın şiddeti ile belirtileri, her bireyde ve aynı bireyde zaman içinde değişkenlik gösterebilir.
Sedef Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Sedef hastalığının tanısı genellikle cilt muayenesi ile konur. Ancak hastalığın farklı belirtilerle seyretmesi, başka rahatsızlıklarla karışmasına yol açabilir. Şüpheli durumlarda, sedefin diğer hastalıklardan ayırt edilebilmesi ve kesin tanının konulabilmesi için deri biyopsisi yapılması gerekebilir.
Sedef Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Sedef hastalığının kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, semptomlar uygun yöntemlerle kontrol altına alınarak uzun süreli iyilik hali sağlanabilir. Tedavi, hastalığın tipi ve şiddetine göre değişir ve dermatoloji uzmanı tarafından hasta ile işbirliği içinde belirlenir. Psoriasistedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:
Topikal Kremler
Sedefin hafif vakalarında, cilt üzerine uygulanan kremlerle tedavi yapılabilir.
Sistemik Tedavi
Şiddetli vakalarda ağız yoluyla alınan ilaçlar veya enjeksiyonlar kullanılır.
Fototerapi
Hasta, özel bir kabine alınarak kontrollü güneş ışığına maruz bırakılır.
Sedef Hastalarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Alkol ve Sigara Kullanımından Kaçınılmalı
Alkol ve sigara, sedef hastalığını tetikleyebilir. Ayrıca, kilo kontrolüne özen gösterilmelidir.
Doktorun Verdiği İlaçlar Kullanılmalı
Sedef hastaları, yalnızca doktorlarının önerdiği ilaçları kullanmalıdır. Aksi takdirde aspirin ve bazı ilaçlar hastalığı tetikleyebilir.
Grip Aşısı Yaptırılmalı
Grip enfeksiyonları sedefi tetikleyebilir, bu yüzden hastalar grip aşısı yaptırmalıdır.
Düzenli Sağlık Kontrolleri Yapılmalı
Tansiyon, kolesterol, şeker ve kalp sağlığı düzenli olarak takip edilmelidir.
Düzenli Egzersiz ve Sağlıklı Beslenme
Sedef hastaları spor yaparak kilolarını kontrol altında tutmalı ve dengeli beslenmelidir.
Eklem Ağrıları Bildirilmelidir
Eklem ağrıları olan hastalar, durumu mutlaka doktorlarına bildirmelidir.
Aile Desteği
Sedef hastalarının aileleri, tedavi sürecinde onlara anlayışlı olmalı ve işbirliği içinde olmalıdır.
Sedef hastalığı hakkında en çok sorulan sorular
Sedef Bulaşıcı Mıdır?
Sedef hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir, yani başka bir kişiye doğrudan temasla geçmez.
Sedef Kimlerde Daha Sık Görülür?
Sedef, genetik yatkınlığı olan, stres altında yaşayan veya içine kapanık kişilerde daha sık görülür. Stres ve genetik faktörler, hastalığın gelişmesinde önemli rol oynar.
Sedefin İç Organlarla İlişkisi Var Mıdır?
Sedef hastalığı, iç organlarla doğrudan ilişkilidir diyemeyiz, çünkü bu hastalık organlardan kaynaklanmaz. Ancak, sedef hastalığı genellikle bazı diğer sağlık sorunlarıyla birlikte görülme eğilimindedir. Obezite, şeker hastalığı, kalp hastalıkları, hipertansiyon, yüksek kolesterol ve kan lipit düzeyleri gibi metabolik sendrom, sedef hastalarında sedef olmayan bireylere göre daha sık rastlanır. Bu nedenle, sedef hastalarının bu hastalıklar açısından da düzenli olarak gözden geçirilmesi önemlidir.
Sedef Hastalığına İyi Gelen Öneriler Nelerdir?
Sedef hastalığının yönetilmesinde bazı yaşam tarzı değişiklikleri faydalı olabilir. Hastaların stres seviyelerini düşük tutması, dengeli ve sağlıklı bir şekilde beslenmesi, düzenli uyuması, alkol ve sigara kullanmaması, spor yapması ve gereksiz ilaç kullanımından kaçınması önerilir.
Sedef Hastalığında Biyolojik Ajan Tedavisinin Yeri Var Mıdır?
Biyolojik ajan tedavisi, sedefin şiddetli ve diğer tedavilere yanıt vermeyen vakalarında kullanılır. Bu tedavi, bağışıklık sistemiyle ilgili bir müdahale olup, bağışıklık sistemini doğrudan etkileyen bir tedavi şeklidir. Sedefin kesin nedeni hala tam olarak bilinmese de, hastalığın bağışıklık sistemiyle bağlantılı olduğu kesin bir şekilde kabul edilmektedir.
Sedef Hastalığı Nasıl Başlar?
Sedef hastalığının başlangıcı kişiden kişiye değişebilir, ancak genellikle ciltte kırmızı, kaşıntılı ve pul pul dökülen lezyonlarla kendini gösterir. Bu lezyonlar, genellikle dirsekler, dizler ve kafa derisinde görülür. Hastalık, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin etkisiyle tetiklenebilir. Stres, enfeksiyonlar, cilt yaralanmaları ve bazı ilaçlar sedefi tetikleyebilir.